De Schoof-coalitie telt drie partijen die vooral met 'ophef' en profilering tegen elkaar aandacht proberen te trekken. Ook hun bewindslieden doen dit, mede mogelijk gemaakt doordat we voor het eerst sinds decennia een premier hebben die nergens zijn stempel op kan of mag drukken. Daarom valt te meer op hoe stil en ook hoe gedisciplineerd de VVD is. Maar werkt het? Jaap Jansen en PG Kroeger analyseren de positie van de rechtsliberalen in het post-Rutte tijdperk.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij zoeken contact.

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Heel doordacht laat VVD-leider Dilan Yeşilgöz individuele Kamerleden met enige regelmaat ‘een stuk rood vlees in de arena mikken’, een bekend verwijt van Rutte aan Wilders destijds. Bente Becker over identiteit en migranten, Thierry Aartsen over arbeidsmigratie, Daan de Kort over 'bijstandtrekkers'. Yeşilgöz zelf richt zich vooral op bewindslieden van PVV, NSC en BBB die maar niet ‘leveren’.

Die thema's klinken bekend, want het waren vaak ook aanvalspunten van Mark Rutte toen hij jeugdig oppositieleider was tegen Balkenende IV van CDA, PvdA en ChristenUnie. Die leverden ook voortdurend niks en hadden een gat in de hand, volgens Rutte.

Ook nieuwe thema's van toen als 'groen rechts' en 'vrijheid van meningsuiting' zijn afgestoft en in een 'VVD van Dilan'-jasje gestoken. Er is zelfs een liberale vicepremier voor benoemd: Sophie Hermans op het nieuwe ministerie van Klimaat en Groene Groei. Rutte is weg en meer aanwezig dan ooit.

In de kabinetsformatie speelde de VVD slagvaardig de politieke amateurs bij de drie partners weg. De vier liberale ministersposten trekken elk nadrukkelijk een 'Rutte van toen' thema. En twee daarvan - Justitie en Financiën - zijn dominant aanwezig in de ministerraad als generiek toezichthouder op en aansturing van het werk van alle andere bewindslieden.

Minister van Financiën Eelco Heinen is in het kabinet de sleutelfiguur. Anders dan in een normaal kabinet draait de ploeg niet om het duo premier en Financiën. Omdat Dick Schoof geen politiek leider is, kan hij Heinen nimmer de rugdekking geven die cruciaal is voor succes en daadkracht.

Lastig voor Heinen - en de VVD in den brede - is dat hij nu recht tegenover elk van de drie coalitiepartners staat. De rol van de liberale bewindslieden als 'adults in the room' keert zich allengs tegen hen, lijkt het wel. NSC is zonder meer op oorlogspad met boude beweringen over de begrotingsramingen.

Grote financiële risico's doemen op Heinen af. Van Rutte en Donald Trump die veel meer geld voor Defensie willen tot stikstof, mest, Draghi en het falen van de stoere plannen voor 22 procent reductie van het ambtenarenapparaat. De analyse van oud-sg Roel Bekker zou alle alarmbellen moeten doen rinkelen.

Bij zulke ongrijpbare risico's valt op dat binnen de VVD - net als bij de in electorale doodsnood verkerende Duitse geestverwant FDP - nieuw 'marktradicalisme' de kop opsteekt. Met de Argentijnse president Javier Milei met zijn kettingzaag als idool en inspiratiebron. Hoe dit zich verhoudt tot bredere liberale agenda, zeker ook die van Renew Europe in Brussel, is bepaald onhelder. De VVD is toch niet op weg van Macron naar Milei?